قرآن خدا هرگز اشتباه نمی شود

 

اطلاعات فیلم

 ◀نام: کتاب قانون

 ◀کارگردان: مازیار میری

 ◀سال: 1387

 ◀ زمان:90

 ◀گونه: اجتماعی

 ◀کشور سازنده: ایران

جامعه هدف

 ◀جوان

 ◀بزرگسال

مفاهیم مرتبط

 ◀عشق

 ◀تفکرو تعقل

 ◀صبر

 ◀دین عرفی

خلاصه داستان
   ◀مهندس رحمان توانا، کارمند عالیرتبه ی دولتی، در مأموریتی خارج از کشور، به یک دختر زیبای مسیحی دل می بندد. پس از ماجراهایی، سرانجام دختر به دین اسلام مشرف می شود و به همراه رحمان به ایران باز می گردد. اما بازگشتش آغازگر ماجراهایی تازه است. از آنجا که او به اختیار خود و با آگاهی کامل به اسلام گرویده، چالش جدی میان او و کسانی که از طریق شناسنامه مسلمان هستند در می گیرد. اختلافاتی میان او و رحمان، خانواده رحمان، همکاران او و همه ی کسانی که مناسبات و احکام شرع را در رفتار و گفتارشان رعایت نمی کند. بتدریج ادامه ی این اختلافات، گسترده تر می شود تا جایی که نومسلمان قصه ی ما، تصمیم به ترک ایران و گسستن از همسرش می گیرد. رحمان وقتی با نامه آمنه مواجه می شود و نامه سراسررنج او را مطالعه می کند بار دیگر گویی از غفلت رها می شود و به دنبال همسر خود که حال برای آموزش دادن قرآن به مناطق محروم و جنگ زده جنوب لبنان رفته است سفر می کند.

ارزش های بازنمایی شده در فیلم
نکات مثبت

◀توجه دادن به عدم التزام عملی به مناسک دینی
یکی از نکات اصلی که دستمایه فیلم کتاب قانون قرار گرفته است عدم التزام عملی به مناسک دینی است. سخن گفتن و درباره آن مناسک حرف زدن در بین عوام و عدم انجام درست آن اعمال مورد توجه فیلم قرار گرفته است. هر فرد از شخصیت های داستان ما احادیث و روایات فراوانی را پیرامون مناسک و تعالیم دینی می دانند و در اصطلاح ازبر هستند اما در میدان عمل یک صورت کاریکاتوری از آن را به نمایش می گذارند که کمترین ثمره عملی را برای آنان در پی خواهد داشت.

◀آفت پرداختن نمایشی به مناسک دینی
پرداختن نمایشی به مناسک دینی از آفت هایی است که باید به طور جد از طرف کسانی که می توانند تاثیرگذار باشند پیگیری شود. صرف انجام یک عمل برای انجام آن به نوعی باعث لوث شدن و پرداختن نمایشی به مناسک دینی می شود. سفره نذری پهن کردن گرچه خود می تواند به عنوان عملی مستحب برای بانی باعث خیر و برکت شود اما اگر این عمل به کاری نمایشی و با رنگ و لعاب اعیانی تبدیل گردد به هیچ وجه نمی تواند اثرات خود را بگذارد و حتی ممکن است اثرات مخربی بر بانیان و مستمعین هم داشته باشد.

◀پذیرش دین حقه اسلام با تفکر و تعقل
دین اسلام آنقدر عقلایی است که هر کس در تعالیم آن تفکر و تعقل کند حقانیت این دین آسمانی را درخواهد یافت. به عبارت دیگر دین ما کاملا براساس تعالیم عقلایی بنا شده است و هر فرد مسلمان باید با تفکر و تعقلی که در مبانی دینی اش می کند آن را با فهم و درک خود بپذیرد و گرنه ارزش دین آباء وا جدادی بسیار پایین تر از دینی است که با اندیشه و علم پذیرفته شده باشد.هرگاه فردی مسلمان شود مثل این است که تازه متولد شده است و باید عمل به تعالیم حقه شریعت محمدی(ع) را به طور کامل سرلوحه کار خود کند.

◀تشرف یک فرد مسیحی به تشیع
همین که فردی مسیحی در فیلم به تشیع نائل می آید از دیگر نکات مثبت فیلم است. مسیحیت که دین مهربانی نام دارد و آغوشش برای پذیرش انواع انسان ها به گفته خودشان باز است حال در این فیلم با روی آوری یک مسیحی به مذهب حقه تشیع روبه رو می شویم. تشیع که خالص ترین مذهب دینی و آورده پیامبر خاتم است. دینی که اکنون مورد هجوم سنگین ترین حجمه های رسانه ای غرب علیه تعالیم آن هستیم اما یک مسیحی آن هم از جنس یک زن با کمال میل و با رغبت تمام به آن روی می آورد و سعی می کند تا می تواند به تعالیم دین جدید خود پایبند باشد.

◀دین اسلام برای تک تک مسائل زندگی روزمره برنامه دارد
صرف نظر از بحث سکولاریزیه کردن دین، مطرح کردن دین در متن زندگی خانواده ها از نکات مثبت کتاب قانون است. قرآنی که برای ریزترین امورات زندگی انسان برنامه دارد و هرگز اشتباه نمی شود. قرآن برای تک تک مسائل زندگی روزمره از کارهای درون خانه گرفته تا بازار و خرید و فروش های آن برنامه ریزی دقیق و جامع دارد و اگر به آن توجه شود هیچ یک از نزاع های موجود در بین عامه مردم به وجود نمی آید.

◀اشاره به بحث علوم انسانی
پرداختن به بحث علوم انسانی هر چند جنبه منفی کارهای انجام شده در این راستاست اما می تواند به عنوان دیگر نکته مثبت این فیلم مازیار میری باشد. در جامعه و یا درسینمایی که هیچ گاه به چنین موضوعاتی پرداخته نمی شود و یا شاید کسی ایده ای برای معرفی جایگاه علوم انسانی به جامعه ندارد پرداختن به بحث اساسی و مهم علوم انسانی هر چند به صورت نیش و کنایه به عنوان یک نکته خوب و قابل قبول برای کتاب قانون به حساب می آید.

◀کارهای نمایشی و صرفا نظری در علوم انسانی
رویکرد طنز، شیرین و انتقادی فیلم به کارهای نمایشی و صرفا نظری و تکراری در حوزه علوم انسانی از دیگر نکات مثبت کتاب قانون است. تیم مذاکره کننده که هراز چندگاهی با یکسری هدیه به کشور همسایه می رود و پس از صحبت های تکراری آن  ها را به دوستان خارجی خود می دهند و هدیه های تکراریشان را از آن ها می گیرند و پس از شب گردی در شب های بیروت به تهران باز می گردند. کارهایی که هیچ گونه ثمره عملی را در حوزه حساس و مورد نیاز علوم انسانی ندارند.

◀توجه به خالی شدن برخی مناسک از معانی
یکی دیگر از نکات ساده اما مثبت فیلم توجه به احتمال خالی شدن برخی مراسم و مناسک دینی از معنی است. مثلا سفره های نذری که برگزار می شود می تواند برای برخی مجلس گناه باشد و چندین برابر ثواب خود گناه درپی داشته باشد. تذکر این امر می تواند به عنوان یک نکته مثبت برای کتاب قانون به شمار بیاید. نکته ای که لازم است در این مورد بیان شود استفاده از طنز است. کتاب قانون می کوشد فضای فیلم را دردناک و سیاه نکند و نکات خود را با زبان شیرین و طنز اما گویا و تاثیر گذار بیان کند.

◀آسیب شناسی درونی از دید یک شخص ثالث بیرونی
فیلم کتاب قانون در واقع به آسیب شناسی درونی عوام جامعه اسلامی می پردازد و برای این کار از یک فرد مسیحی تازه شیعه شده استفاده می کند. کتاب قانون سعی می کند یک جور آسیب شناسی درون سازمانی برای دینداری عوام انجام دهد. گونه ای از دینداری که گویی به شکل عادت وار به برخی عبادات نگاه می کنند و گمشده ای به نام داشتن نگاه رشدی به مناسک و عبادات دارند. گویی ژولیت یا آمنه تازه متولد شده است و دین او دست نخورده و به طور مستقیم برگرفته از قرآن است و این باعث می شود در برابر برخی کارهای غیر دینی که به صورت عرفی در بین عوام الناس جا افتاده است و کاملا غیر دینی است واکنش نشان دهد و در برابر آن ها سکوت نکند.

◀امر به معروف و نهی از منکر
واجب فراموش شده امر به معروف ونهی از منکر از دیگر نکات قابل توجه کتاب قانون است. در چند جای فیلم آمنه تازه مسلمان امر به معروف و نهی از منکر می کند و کار خود را بسیار طبیعی و کاملا دینی می داند در واقع با اعتماد به نفس و اعتماد به درستی کارش امر واجب به معروف یا نهی از منکر را انجام می دهد والبته سعی هم می کند کاملا مستند و با توجه به روایات و آیات این کار را انجام دهد. هرچند در این زمینه انتقاداتی هم وارد است که در بخش نکات منفی به آن خواهیم پرداخت.

◀معرفی کردن فرد خوب در فیلم(دراین فیلم همه برعلیه آمنه نیستند و کوکب طرفدار اوست)
کوکب به عنوان فرد مورد پسند فیلم ساز معرفی می شود. او در اعمالش عدالت را رعایت می کند و گرفتار بازی های خانواده اش نمی شود. فیلمساز سعی می کند با وجود پرداختن به رفتار های ضد دینی خانوداه به اصطلاح دیندار یک فرد را در این خانواده شاخص کند. هر چند که در برخی جاها نمی تواند از عهده کار برآید و از جنبه های منفی و یا به عبارت دیگر افراد منفی غلبه دارند.

◀تنبه شخصیت ها پس از طی شدن فرآیند فیلم ( با خوبی آمنه همه خوب می شوند)
فیلم بدون تنبه شخصیت هایش تمام نمی شود بلکه خواندن نامه آمنه توسط کوکب در انتهای فیلم و اشکهای همزمان پرستویی کوکب و آمنه صحنه ای زیبا را در کتاب قانون رقم می زند در حالی که مادربزرگ به شکلی که نشان دهنده تاثیرپذیرفتنش از این ماجراست به آن ها نگاه می کند.

◀هرعیب که هست از مسلمانی ماست
شاید بتوان در یک کلام پیام این فیلم را هر عیب که هست از مسلمانی ماست دانست. در واقع این فیلم به این می پردازد که اسلام به ذات خود ندارد عیبی و هر عیبی که در جامعه اسلامی به وجود می آید و وجود دارد از بد مسلمانی کردن ما و عدم رعایت تعالیم اللهی است وگرنه هیچ مشکلی در تعالیم دینی اسلام وجود ندارد و به سادگی یک مسیحی را عاشق خود می کند. وقتی آمنه ایران را ترک می کند و به جنوب لبنان رفته مشغول آموزش قرآن می شود نشان از این دارد که هرچند عشق به توانا در مسلمان شدنش تاثیر داشته اما اکنون عشق اللهی و عشقش به تعالیم اسلامی است که او را جلو می برد.

نکات منفی
◀وجود اشتباهات دینی و تاریخی در فیلم
وجود برخی اشتباهات دینی و تاریخی در فیلم نشان از عدم وجود کارشناس مذهبی قوی در کنار فیلم دارد. در جاهای مختلفی ماشاهد چنین اشتباهاتی هستیم مثلا اینکه برخی احکام و یا به عبارت دیگر بسیاری از احکام برگرفته از قرآن نیستند و از دل روایات و قول و فعل و تقریر معصوم استخراج شده اند که در جایی از فیلم گفته می شود فلان موضوع در هیچ جای قرآن نوشته نشده است. یا بحث مهریه که به شکلی سطحی در فیلم مورد توجه قرار می گیرد. مهریه حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) که در این بخش مورد توجه قرار می گیرد و آمنه مهریه اش را آب می گذارد تنها آب نبوده است و کاملا مشخص مقدار مشخصی پول بوده است که متاسفانه بسیار سطحی با آن در کتاب قانون برخورد می شود.

◀وجود برخی صحنه های عشقی خارج از عرف
یکی دیگر از نکات منفی کتاب قانون وجود برخی صحنه های عشقی خارج از عرف است که هیچ نیازی به آن ها در انتقال مفاهیم فیلم وجود دارد. تصاویر آهسته که کاملا بی مورد به نظر می رسند و یا برخی صحنه ها مثل شعر خوانی ژولیت.

◀آفت سکولار بودن و پلورالیزم
در انتهای فیلم توسط راننده تاکسی گفته می شود:«فرقی بین ادیان و مذاهب نیست، همه یک پیام دارند و آن اخلاق است.» این جمله اگر مفهوم وحدت ادیان اللهی را مورد توجه قرار دهد قابل قبول است اما اگر به معنای زیر سوال بردن این باشد که اکنون دین اسلام است که کامل ترین دین بوده و از گزند تحریف در امان مانده است بسیار حرف خطرناکی است. چرا که با توجه به سیر پیامبران اللهی و سیر ادیان با ادله روشن مشخص است که دین های پیشین تحریف شده و همه باید به دین مبین اسلام بگروند.همچنین یکی دیگر از آفت های موجود در کتاب قانون جنبه سکولاری داشتن دین است ما در فیلم بیشترین تاکید را بر جنبه های فردی دین می بینیم و اشاره خاصی به دیگر جنبه های دین نمی بینیم.

◀عدم امکان نمایش برای غیرایرانی ها
یکی دیگر از مسائلی که می تواند به عنوان نکته منفی مورد توجه قرار گیرد. نقد درون گفتمانی فیلم است. بدین معنی که پخش این فیلم برای مخاطب غیر ایرانی زیاد جالب به نظر نمی رسد و شاید بتواند موجب تصورات غلط در مورد ایران و ایرانی شود. هر چند صحبت حقی را بیان کرده باشد اما نمایش چنین فیلمی که بیشتر جنبه درون گفتمانی دارد برای بیننده خارجی مناسب نیست.

 

نمره نهایی از لحاظ تربیتی