نمایش واقعی ایثار و گذشت در عین فقر

اطلاعات فیلم

 ◀نام: نیاز

 ◀کارگردان: علیرضا داوود نژاد

 ◀زمان: 81 دقیقه

 ◀سال انتشار: 1370

 ◀کشور سازنده: ایران

جامعه هدف

 ◀کودک

 ◀نوجوان

  مفاهیم مرتبط

 ◀گذشت

 ◀ایثار

 ◀پشتکار

 ◀بزرگمنشی

 ◀بزرگواری

 ◀نیاز

خلاصه داستان

علی پس از مرگ پدرش، به رغم مخالفت مادر و عمویش، تصمیم می گیرد برای اینکه مادرش به زحمت نیافتد و کار نکند، نان آور خانه شود و شب ها به درس و مشق خود برسد. علی چند روزی را به کار عملگی می گذراند، اما تاب کار سنگین را نمی آورد و با پادرمیانی عمویش در چاپخانه ای مشغول به کار می شود. ورود او به چاپخانه همزمان است با ورود جوانی به نام رضا که یکی از کارکنان چاپخانه او را برای کار سفارش کرده است. قرار می شود این دو مدتی کار کنند و هر کدام را که استاد تشخیص داد بهتر است بماند و دیگری برود. رضا با علی بنای مخالفت می گذارد، اما به تدریج بین آن دو پیوند عاطفی برقرار می شود تا جایی که علی میدان کار را برای رضا خالی می کند. علی این کار را زمانی انجام می دهد که نیاز رضا را به این کار با توجه به شرایط خانوادگی اش بیشتر از خودش می یابد. علی بدون اینکه به کسی چرایی کارش را بگوید چاپخانه را ترک می کند و خود در جای دیگری مشغول می شود.

ارزش های بازنمایی شده در فیلم

نکات مثبت

 ◀قربانی نکردن اخلاق به خاطر فقر
متاسفانه برخی ژست های روشنفکرانه امروزه وقتی به گوش انسان می رسد به یکباره باعث می شود ما هم فکر کنیم شاید این سخنان درست باشد. اخلاق می تواند قربانی فقر باشد. یعنی به سادگی اخلاق قربانی فقر می شود و این یک امر کلی است. اما نیاز این مساله را نقض می کند. فیلم نیاز از قربانی نکردن اخلاق به خاطر فقر توسط دو نوجوان سخن می گوید که فطرت پاکشان هرگز به آن ها اجازه نمی دهد تا چنین کاری بکنند و هر دو از این امتحان سربلند بیرون می آیند. هردو با وجود فقر پا روی اخلاق نمی گذارند و راضی به فدا شدن آن در قبال نداری نمی شوند.

 ◀بخشش، ایثار و گذشت در عین نیاز
سه خصیصه بالا مضمون اصلی فیلم را برای ما بیان می نمایند. هنگامی که علی از کاری که منصور برای بدنامی او می کند می گذرد و یا در اوج داستان که علی شغلی را که بدان نیاز مبرم دارد به خاطر اینکه خانواده رضا بیشتر به آن محتاجند رها می کند و بی سر و صدا می رود همه و همه نشانه های فطرتی پاک و خداجوی را در نوجوانانی ساده بیان می کند. نیاز گذشت و ایثار را بدون شعار زدگی بیان می کند و هنگامی که مخاطب فیلم را تماشا می کند حتی برخی جاها حرصش می گیرد که چرا علی می بخشد. اما این احساس خوشایند بخشش پس از آن بر هرانسانی غلبه می کند و احساس رضایت می یابد.

 ◀نماز
از دیگر نکات مثبت فیلم بودن نشانه هایی از نماز در متن فیلم است. شاید ساده انگارانه به نظر برسد اما هنگامی که ماجرای فیلمی در کشور اسلامی ایران و در بین مردمانی رخ می دهد که مسلمان هستند و ساعات روزانه آن ها به تصویر کشیده می شود، باید نماز به عنوان یکی از اعمال روزانه این مردمان بالاخره در جایی خود را نشان دهد که البته متاسفانه در فیلم های ما به هیچ وجه اینگونه نیست. گویا در محیطی دیگر این داستان ها شکل می گیرند. در برخی فیلم ها حتی به سادگی می توان از محیط داستان صرف نظر کرد و همین قصه را در هرجای دنیا با همین شکل ظاهری روایت کرد. اما نیاز اینگونه نیست و این از نکات بارز این فیلم است.

 ◀بزرگمنشی
نیاز نمایش بزرگمنشی است. علی و رضا هر چند نوجوان اند اما بزرگوارند. هردو از بی اخلاقی به رنج می آیند  و راضی نمی شوند به هرقیمتی رقیب خود را از راه به در کنند. این دو تا جایی بزرگوار و بزرگمنش هستند که دیگران را حتی تحت تاثیر خود قرار می دهند. منصور تحت تاثیر حرکت علی مبنی بر لو ندادن او کاملا متاثر می شود پس نه تنها بزرگمنش اند بلکه این رفتارشان دیگران را هم تحت تاثیر قرار می دهد.

 ◀داستان واقعی با پرداختی واقعی
از دیگر نکات ویژه نیاز داستان واقعی با پرداختی کاملا واقعی است. روایت داستان نیاز تا جایی واقعی است که گاهی به مستند نزدیک می شود و این به دلنشین شدن داستان برای مخاطب بسیار کمک کرده است. داستانی واقعی و ملموس برای مخاطب می تواند بیننده را با فیلم همراه کند و او را تحت تاثیر قرار دهد اتفاقی که در نیاز به طور کامل روی می دهد. هر چه سینما به نمایش واقعیت هایی به این زیبایی که در نیاز به تصویر کشیده است نزدیکتر شود قطعا بیشتر می تواند مخاطب خود را جذب کرده و تحت تاثیر خود قرار دهد. امری که شاید مدت هاست در سینمای ما به فراموشی سپرده شده است و سازندگان فیلم های ما امروزه موهوماتی را که در ذهن خود دارند به تصویر می کشند.

 ◀تاسی از اباعبدالله در موقعیت های متضاد
تاسی از عبد الله و یا یاد ایشان در دو موقعیت متضاد در نیاز به تصویر کشیده می شود. در موقعیت اول زمانی است که علی از سوی رضا برای از میدان به در شدن تهدید به دعوا می شود و علی به مادرش می گوید مثل امام حسین باید مبارزه کرد نباید بگذارم او مرا بزند و من کاری نکنم. و در موقعیت دوم هنگامی که علی زندگی خانواده رضا را می بیند از کار انصراف می دهد و بدون اینکه کسی او را ببیند از آن جا می رود و کار دیگری مشغول می شود و در کار جدیدش مشغول سیقل دادن علامت های عزاداری اباعبدالله است.

 ◀مهر مادری و خانواده
از دیگر نکاتی که می توان درباره فیلم سینمایی نیاز بیان کرد حضور پررنگ مهر مادری و زندگی خانوادگی در فیلم است. خانواده ای که هرچند اکنون پدر خود را از دست داده است اما با مهر سرشار مادری هنوز پابرجاست و پسری که هرچند گاهی ظاهرا با مادرش بحث و جدل می کند و می خواهد مرد شدنش را به رخ او بکشد اما فدایی مادر است. رابط شیرین خانوداگی در عین فقر نیاز را به فیلم مهربان و صمیمی تبدیل کرده است.

 ◀پشتکار و تلاش خستگی ناپذیر
تلاش آن هم از نوع تلاشی که یک نوجوان با تمام وجود خود انجام می دهد و درآمد ان را قرار است برای خانواده خود خرج کند. بر زیبایی کار افزوده است. رضا و علی دو نوجوان اند اما تلاشگر و فعال آنها خستگی ناپذیر برای به دست آوردن یک شغل کار می کنند چون نیاز به آن دارند و معنی نیاز را چشیده اند. آن ها درک کرده اند که احتیاج به چه معناست و آن زمان است که ارزش تلاش هایشان مشخص می شود. تا زمانی که نیاز چشیده و یا درک نشود تلاش خستگی ناپذیر روی نخواهد داد.

 ◀سادگی، و بی پیرایگی
از دیگر نکاتی که نیاز را برای ما به اثری دوست داشتنی و جذاب تبدیل کرده است سادگی آن است. نیاز فیلمی ساده و در عین حال آرام و متین است در خلال روایتی واقعی و بدون پشت پرده های موهوم حرف خود را می زند. حرفی که سخن فطرت هر انسانی است و هرکس فیلم را ببیند قطعا با خود خواهد کفت این حرف دل من است. ما نیاز به چنین آثاری داریم که در عین زیبایی ساده هستند و با مخاطب به طور مستقیم ارتباط برقرار می کنند.

 ◀کار ساده، زندگی ساده و رضایت خاطر
رضایت خاطر در عین سادگی از دیگر نکاتیست که در این اثر جلب توجه می کند. هرچند خانواده ها فقیرند اما نوعی از رضایت خاطر در اعمال و رفتارشان دیده می شود. داد و هوار به سبک امروزی ها ندارند و تلاش خودشان را انجام می دهند. کار ساده، زندگی ساده و رضایت خاطر سه گانه ایست که امروزه در نایابی برای زندگی های مردمان این سرزمین شده است.

نکات منفی

 ◀پرخاش های خارج از عرف علی

یکی از نکات منفی قابل ذکر نیاز پرخاش های بعضا بی مورد علی است. گاهی اوقات مخاطب برای پرخاش های علی نمی تواند دلیل منطقی بیابد. و با دیگر خلقیات علی ناسازگاری ایجاد می شودو با روند داستان همخوانی ندارد. شخصیت علی با برخی پرخاش های بی موردش دچار افت کیفیت می شود و از زیبایی کار می کاهد.

 

آیات و روایات مرتبط
1-  إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ نَادَى مُنَادٍ مَنْ کَانَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ فَلْیَدْخُلِ الْجَنَّةَ فَیُقَالُ مَنْ ذَا الَّذِی أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ فَیُقَالُ الْعَافُونَ عَنِ النَّاسِ(پیامبر اکرم(ص))
هنگامى که بندگان در پیشگاه خدا مى ‏ایستند، آواز دهنده ‏اى ندا دهد: آن کس که مزدش با خداست برخیزد و به بهشت رود. گفته مى ‏شود: چه کسى مزدش با خداست؟ مى ‏گوید: گذشت کنندگان از مردم.
بحارالانوار(ط-بیروت) ج64، ص266
2- اَلعَفوُ تاجُ المَکارِمِ؛
گذشت، اُوج بزرگواریهاست.( امیرالمومنین علی (علیه السلام))
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص245 ،ح5001

نمره نهایی از لحاظ تربیتی