نغمه :: فیلم بهتر

عاشقانه یک زن و شوهر پس از سال ها

اطلاعات فیلم

◀نام: نغمه

◀کارگردان: ابوالقاسم طالبی

◀زمان: 94 دقیقه

◀سال انتشار: 1381

◀کشور سازنده: ایران

جامعه هدف

◀نوجوان

◀جوان

◀بزرگسال

مفاهیم مرتبط

◀عشق

◀فداکاری و گذشت

◀دفاع مقدس

◀جانبازی

◀خانواده

◀سیروسلوک

◀رضایت خاطر

◀حجاب

خلاصه داستان
◀محمود، مهندس کامپیوتر، جانباز شیمیایی و مبتلا به سرطان است. یک شب که در خیابان قدم می زند متوجه می شود که در دو موتورسوار کیف دختری به نام شیوا را دزدیده اند و مزاحم او شده اند. محمود با آنها درگیر می شود و کیف را از آنها پس می گیرد و به شیوا می دهد. محمود در زندگی خصوصی اش دچار مشکل است و با اینکه به همسرش نغمه علاقه زیادی دارد، اما به خاطر بیماری اش و با آگاهی اینکه مدت زمان زیادی زنده نخواهد ماند، به او می گوید که نهایتاً باید از هم جدا شوند. در روزهایی که محمود برای انجام مراحل طلاق به دادسرا می رود، به طور اتفاقی شیوا را نیز آنجا می بیند و شیوا از او علت مراجعه اش را می پرسد و به راز محمود پی می برد. شیوا که درباره عشق های اساطیری تحقیق می کند، در دادسرا دنبال سوژه می گردد. او زمانی که به طور اتفاقی پی می برد نغمه همسر محمود در واقع استاد او در دانشگاه ادبیات است، رابطه اش با آن دو صمیمی تر می شود. شیوا می گوید تحقیق درباره عشق های اساطیری پایان نامه اوست و بعد می خواهد به خارج از کشور نزد پدرش برود. وقتی شیوا زندگی محمود و نغمه را از نزدیک می بیند، متوجه علاقه عمیق آنها به یکدیگر می شود. به تدریج حال محمود بد می شود و شیوا و نغمه می خواهند هرطور شده به او کمک کنند، اما بیمارستان از پذیرش محمود سرباز می زند و نهایتاً محمود تصمیم می گیرد روزهای آخرش را در خانه سپری کند. روزی که نغمه خارج از خانه است، محمود وصیت خود را می نویسد و راهی شمال می شود. نغمه که درمانده شده از شیوا کمک می خواهد و با اتوموبیل او به شمال می روند، اما در میانه راه پیاده دنبال محمود می روند. محمود در حالی که گذشته اش را به خاطر می آورد در دشتی سبز جان می سپارد.

ارزش های بازنمایی شده در فیلم

نکات مثبت

◀دفاع مقدس و وحکایت جانبازان شیمیایی
دفاع مقدس ما حتی پس از فیلم هایی که در موردش ساخته شده هنوز رازی مکتوم است. پرداختن به چنین راز مکتوم وازشمندی هر زمان صورت گیرد برای ما مهم است و قابل ستایش. هر جا و هر بخش از این داستان غریب می تواند سرچشمه هزاران اثر هنری باشد اما افسوس که کم بدان پرداخته شده است. توجه به موضوع جانبازان شیمیایی و داستان زندگی و دردهای آنان یکی از پس لرزه های جنگ است که تا آخر عمر همراه برخی جانبازان است.

◀رضایت خاطر در عین درد و رنج
از نکات جالبی که در نغمه خود نمایی می کند. رضایت خاطر افراد است. هم محمود هم نغمه و هم آن جانباز شیمیایی که شهید می شود نوعی رضایت خاطر و آرامش خاطر دارند. چقدر این رضایت خاطر ها زیباهستند. گویی افراد با خدایشان معامله کرده اند و اکنون پس از یک معامله جانانه به آرامش و رضایت خاطر درونی رسیده اند. محمود درد می کشد رنج می کشد اما در عین حال آرام است و با طمانینه رفتار می کند.

◀ایثار و گذشت در راه عشق پاک خود
نغمه خودش را به معنای واقعی کلمه فدای محمود کرده است فدای عشقش. فدای کسی که او هم خودش را فدای انقلاب و دین و کشورش کرده است و این زنجیره به زیبایی هرچه تمامتر به تصویر کشیده می شود. بازی خوب حسین یاری و حیمرا ریاضی در نشان دادن حالات احساسی و روابط زن و شوهری بر زیبایی کار افزوده است. ارتباط عاشقانه این دو و از خودگذتشگی متقابل آن ها موقعیت هایی دیدنی و جذاب را خلق کرده است. شوهر به خاطر شیمیایی بودن و مزاحت برای همسر درخواست طلاق می کند اما همسر چون پروانه به دور او می چرخد. حتی مشخص می شود این زوج به خاطر مشکل مرد دچار فرزند نمی شوند اما باز هم خانم فاطمی پای شوهرش مانده است.

◀نماز و مناجات
از دیگر نکات قابل ذکر در فیلم نغمه نماز و مناجات است. نماز و مناجاتی که در موقعیت های تاثیرگذار فیلم اتفاق می افتد. نماز و مناجاتی که گویی حضور خدا در زندگی را یادآوری می کند. گویی به ما می گوید تمام این تحمل درد ها و رنج هایی که محمود و نغمه تحمل می کنند برای خدا و در راه خداست. وقتی به نماز می ایستد و هنگامی که با تحمل مشقت ها رازو نیازش با پرودگارش عاشقانه تر و عارفانه تر شده است پس ارزش کارش به برای خدا بودن و در راه خدا بودن است.

◀کهنه نشدن جنگ و فداکاری برای دین و وطن
فداکاری و از خودگذشتگی برای وطن هیچ گاه کهنه نمی شود. این یکی از سخنان اصلی فیلم است. کسانی که خود را فدا کردند تا نسل های بعدی در آسایش و راحتی و مستقل باشند، چگونه ممکن است از یادها بروند و یا کهنه شوند. چگونه ممکن است این انسان ها و رشادت هایشان روزی به عنوان متاعی کهنه مورد خطاب گیرند. فداکاری برای حفظ دین و وطن بالاترین نوع ازخودگذشتگی است و حق ماندگار است. یکی از ویژگی های کارصواب و درست تداوم آن است و همیشه تاریخ سریان و جریان خواهد داشت.

◀مارایت الا جمیلا ( جز زیبایی چیزی ندیدم)
تعبیر زیبای ما رایت الا جملا که حضرت زینب کبری سلام الله علیها در کربلا به کار می برند در نغمه توسط جانبازی شیمیایی که اکنون به خاطر شدت نفوذ سم در بدنش موهایش به شکلی نا مناسب درآمده است و حالش وخیم است به کار برده می شود. چقدر باشکوه است این صحنه چقدر زیباست هنگامی که کسی با خدا معامله می کند جز زیبایی نمی بیند. او خودش را و وجودش را با خدایش معامله کرده است و اکنون آماده سفر به سوی معبودش شده است.

◀تاکید بر قضاوت های واقعی وبدون سوگیری های بی مورد
در مورد خانواده ای که در فیلم به تصویر کشیده شده است شاید قضاوت هایی وجود داشته باشد که کمترین بهره ای از حقیقت ندارند. قضاوت هایی که نگاه های روشنفکرانه و علیه زن را در چنین خانواده هایی پیش فرض خود قرار می دهند و از اینکه زن به اجبار به چنین زندگی کردنی تن در داده است گلایه می کنند. اما نغمه به صورت شیرین و جذاب آن جایی که محمود و نغمه در برابر شیوا نقش بازی می کنند با ظرافت تمام این مساله را به باد تمسخر می گیرد و کاملا ان را رد می کند.

◀روایت عشقی پاک بدون به تصویر کشیدن لوس بازی های جوانانه!!!
عشق را به معنای واقعی کلمه در نغمه خواهید یافت. نغمه های عاشقانه همسر برای شوهر و شوهر برای همسر. نغمه هایی از نوع نغمه فاطمی. نغمه فاطمی عاشق محمود است هر چند محمود الان به موجودی تبدیل شده است که در اثر سموم سلاح های شیمیایی دیگر توانی در بدن ندارد. اما همچنان معشوق نغمه است. محمود هم عاشق نغمه است. این دو عاشق همدیگرند و مخاطب با دیدن فیلم یک عشق پاک را به زیبایی لمس می کند اما نکته اینجاست که تصویر کردن عشق بدون لوس بازی های جوانانه!!! و برخی شعر و شاعری ها و عاشق پیشگی های معمول در این فیلم اتفاق می افتد و هر مخاطبی را با خود همراه می کند.

◀سلوک همزمان زن و شوهر
در واقع فیلم قسمتی از سیر و سلوک نغمه و محمود است. محمود که قبلا با خود معامله کرده است و حال گویی به یک آرامش خاطر نسبی رسیده است و نغمه که گویی حال معامله با خدا را با عشق به همسر رزمنده اش تجره می کند. محمود در انتهای سلوک خود در دامنه کوهی سرسبز به دیدار معبودش می شتابد و نغمه که با بالا رفتن از آن کوه در واقع در سیرو سلوکی عرفانی خود را به محمود می رساند و می توان گفت این محمود است که همسرش را با خود بالا می برد و یا در بالارفتن به او کمک می کند.

◀یاد مرگ و شهادت
از دیگر نکات فیلم یاد مرگ و شهادت است. محمود را در چند قدمی شهادت می بابیم و آنگاه که دربیمارستان به یاد دوست شهیدش می افتد که وضعیتی مشابه او داشته است دیگر او را آسمانی فرض می کنیم. البته از ابتدا فیلم سعی دارد او را بریده از دنیا نشان دهد آنگاه که در جواب شیوا که گمان می کند او بیمار است جواب روشنی نمی دهد و زیاد او را تحویل نمی گیرد. گویی زیاد توجهی به دنیا ندارد. در انتها هم که شهادت او در فضایی زیبا و نزدیک به قبرستان رخ می دهد و گویی با پای خود را استقبال مرگ آمده است.

◀یقین و طمانینه در شخصیت های داستان به جای شک و تردید های امروزی
از دیگر نکات اساسی که در نغمه وجود دارد یقین و طمانینه ایست که در شخصیت های اصلی داستان وجود دارد. شخصیت های اصلی داستان با خود درگیری های امروزی را ندارند و تکلیفشان با خودشان مشخص است. چیزی که امروزه به ندرت در فیلم های ما به تصویر کشیده می شود. امروزه بر اساس نظریات سینمای روشنفکر زده ما شخصیت های مبهم و متوهم با درگیری های ذهنی و تردید ها و شک های عجیب و غریب بازنمایی می شوند. متاسفانه چنین سینمایی جز ایجاد شک و دو دلی در بین جامعه هیچ ثمره ای نخواهد داشت. سینمایی که حق در آن گم می شود و حرک برخط وسط حق و باطل ترسیم می شود و سینمایی که بین حق و باطل خودش شک دارد سرنوشت خوبی را انتظار نمی کشد.

نکات منفی
◀عدم رعایت اخلاق در به کار بردن برخی تعابیر برای شادکردن و ساده کردن فیلم (زگیل)
برای ساده کردن فیلم ویا به عبارت بهتر برای واقعی شدن فیلم نیازی نیست از الفاظی استفاده کنیم که قطعا غیبت محسوب خواهد شد. برای مثلا به کار بردن تغبیر زگیل برای شیوا ازطرف محمود و در غیاب او به طور واضح مصداق غیبت می تواند باشد که البته به نظر می رسد کارگردان به این امر توجه کافی را نداشته است. وگرنه در چنین فیلمی وجود چنین صحنه هایی زیاد جالب به نظر نمی رسد. هر چند اگر از انصاف خارج نشویم به جز یکی دو مورد نمی توان چنین صحنه هایی را در نغمه یافت.

آیات و روایات مرتبط
ایهاالناس! انما الدنیا دار مجاز و الاخرة دار قرار. فخذوا من ممرکم لمقرکم، و لا تهتکوا استارکم عند من یعلم اسرارکم. و اخرجوا من الدنیا قلوبکم من قبل ان تخرج منها ابدانکم. ففیها اختبرتم، و لغیرها خلقتم. ان المرء اذا هلک قال الناس: ما ترک؟ و قالت الملائکه: ما قدم؟ لله آباوکم! فقدموا بعضا، یکن لکم، ولا تخلفوا کلا، فیکون علیکم!(نهج البلاغه نسخه فیض الاسلام، خطبه 194)
هان اى مردم! به هوش باشید که دنیا خانه‌اى است که باید از آن گذشت و آخرت است که خانه ماندن است. پس، از این دنیاى گذرا براى آنجا که محل قرار و آرامش است توشه برگیرید. نزد خداوندى که اسرار شما را مى‌داند پرده درى نکنید. دل از دنیا بر کنید پیش از آن که جسم شما از آن خارج شود. شما را در دنیا مى‌آزمایند در حالى که شما را براى آخرت آفریده‌اند.
آنگاه که کسى مى‌میرد، مردم مى‌گویند: - مال و ثروت از خود - چه به جا نهاد، و فرشتگان گویند: - از اعمال نیک و صالح - چه پیش فرستاد. پدر آمرزیده‌ها! قسمتى از اموال خویش را پیش فرستید که به سود شما خواهد بود، و همه را در این دنیا نگذارید که گریبانگیرتان مى‌شود.
إنَّ اللّه َ فَرَضَ القِتالَ على الاُمّةِ ، فجَعلَ على الرّجُل الواحِدِ أنْ یُقاتِلَ عَشرَةً مِن المُشرِکینَ ، فقالَ : «إنْ یَکُنْ مِنْکُم عِشْرونَ صَابِرونُ یَغْلِبوا مِائَتینِ•••» ثُمّ نَسَخَها سُبحانَهُ فقالَ : «الآنَ خَفَّفَ اللّه ُ عَنْکُم •••» ••• فصارَ فَرضُ المؤمنینَ فی الحَرْبِ إذا کانَ عِدّةُ المُشرِکینَ أکْثَرَ مِن رَجُلَینِ لِرَجُلٍ لَم یَکُنْ فارّا مِن الزَّحْفِ .(امام على علیه السلام. وسائل الشیعه)
خداوند جنگیدن را بر این امت واجب فرمود و مقرّر داشت که هر یک مرد، با ده مشرک بجنگد ، مى فرماید : «اگر از شما بیست تن باشند که پایدارى ورزند بر دویست نفر پیروز شوند •••» خداوند سبحان سپس این آیه را نسخ کرد و فرمود : «اینک خداوند بار شما را سبک گردانید •••» ••• از آن پس وظیفه مؤمنان در جنگ این شد که اگر تعداد مشرکان بیشتر از دو مرد در برابر یک مرد باشد، فرار کننده از جنگ، فرارى محسوب نمى شود .